Dzieje ewangelicyzmu w Sosnowcu są ściśle powiązane z historią miasta i regionu – Zagłębia Dąbrowskiego. W Sosnowicach (dawna nazwa Sosnowca) nad graniczną rzeką Brynicą w 1859 r. uruchomiono dworzec kolejowy na nowym odcinku Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej wraz z graniczną stacją kolejową (Rosja-Prusy). Do Sosnowca na skutek ówczesnej sytuacji polityczno-gospodarczej dotarł wielki przemysł oraz jego infrastruktura: kopalnie, huty, przędzalnie, instytucje finansowe i celne, banki, zabudowania fabrykantów i robotników ale przede wszystkim dotarli ludzie, a wśród nich ewangelicy.
Historia “zagłębiowskiego” ewangelicyzmu zaczęła się dużo wcześniej. Wiadomo, że już kilka lat po przybiciu przez ks. dra Marcina Lutra jego 95 tez o odpustach, ruch odnowy kościoła dotarł na Śląsk (Śląsk był wtedy częścią Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego), a po kolejnych kilku latach na związaną ze Śląskiem gospodarczo, ale należącą do Rzeczpospolitej Małopolskę. W większych miastach byli to przede wszystkim luteranie, na wsi wśród ewangelików zaczęli dominować kalwini. Wiadomo, że ewangelicy na terenie ziem zwanych później Zagłębiem, zamieszkiwali co najmniej od 1550 r. (wśród miejscowości pojawiają się m.in. Czeladź, Warężyn, Psary, Sarnów, Kromołów). Najsłynniejszym z nich był bez wątpienia Walenty Rozdzieński, twórca pierwszego polskiego podręcznika. Od lat dwudziestych XVII w. pojawiają się w Polsce jednak nastroje wrogie ewangelikom, zwanym wtedy innowiercami, z czasem w toku kontrreformacji pojawiają się represje i prześladowania (np. brak możliwości budowania kościołów, głoszenia kazań czy grzebania zmarłych, a także niszczenie świątyń oraz napaści fizyczne na ewangelików). Ilość ewangelików drastycznie spada, część wyjeżdża z kraju, (głównie Prusy, Saksonia, Węgry), pozostali w kraju z powodów prześladowań zmuszani są do konwersji na wyznanie rzymsko-katolickie lub sami, z obawy przed prześladowaniami zmieniają wyznanie. To przekłada się także na ziemie Zagłębia – w 1787r. w Zagłębiu mieszkało prawdopodobnie tylko 3 luteranów.
Po 1795 r. większość terenu Zagłębia znalazła się w zaborze pruskim jako tzw. Nowy Śląsk. Przybyli pruscy urzędnicy, administracja, żołnierze – a więc ewangelicy. Do Zagłębia przypłynął także niemiecki kapitał, fachowcy i kadra zarządzająca rodzącego się w Zagłębiu Dąbrowskim przemysłu górniczego. W 1807 r. ziemie te stały się częścią Księstwa Warszawskiego, stąd w Zagłębiu pojawił się kapitał francuski. Mimo, że w 1815 r. Zagłębie na 100 lat znalazło się w zaborze rosyjskim, to właśnie kapitał zachodni, głównie niemiecki i francuski, odegrał tu pierwszorzędną rolę, a wraz z imigrantami pojawił się w Zagłębiu na nowo ewangelicyzm.
Już od ok. 1838 r. do Będzina przyjeżdżał okazyjnie ks. Christian Weber z Tarnowskich Gór, który objął opieką duszpasterską przebywających tam górników. Ponieważ jednak Tarnowskie Góry jako śląskie miasto, znajdowały się w Prusach, a Będzin w Rosji, sytuacja ta była dla wszystkich dość kłopotliwa i w związku z tym ksiądz Weber nie dostał zgody władz kościoła w Warszawie na sformalizowanie swojej pracy duszpasterskiej w Będzinie. Zmiana nastąpiła w 1840 roku, gdy utworzono w Będzinie oficjalny filiał, podlegający parafii w … Wieluniu. W 1842 r. filiał przemianowano na Będzin-Dąbrowa. Przez następne lata wielokrotnie zmieniano przynależność owego filiału – od Wielunia przez Kielce (1853 r.) aż po Piotrków Trybunalski (od 1875 r.). Zmieniła się też siedziba filiału – w 1847 r. z Będzina przeniósł się do pobliskiej Dąbrowy Górniczej, gdzie po latach odprawiania nabożeństw w mieszkaniach prywatnych, szkołach czy salach w 1899 r. poświęcono nowy kościół filialny (obecnie kościół rzymsko-katolicki św. Barbary przy tzw. Sztygarce). Ostatnia zmiana organizacyjna miała miejsce w 1922 roku, gdy całe Zagłębie Dąbrowskie połączono w samodzielną parafię z siedzibą w Sosnowcu.
W samym Sosnowcu kościół ewangelicki rozwijał się niezależnie od filiału będzińsko-dąbrowskiego swoją własną drogą. Jego powstanie, rozwój i istnienie było związane z osobą przemysłowca Henryka Dietla (1839-1911). Po zdobyciu wykształcenia i doświadczenia zawodowego przybył w 1878 roku wraz z żoną z Saksonii do Sosnowca i stał się po czasie jednym z najbogatszych ludzi ówczesnego Królestwa Polskiego. W Sosnowcu założył jedyną wówczas w Rosji przędzalnię wełny czesankowej, a jej korzystne ceny na skutek wojny celnej Rosji z Zachodem uczyniły go wkrótce czołową postacią miasta i regionu. Dietel z własnych środków założył ewangelicką szkołę kantoratową, ufundował Szkołę Realną – pierwszą średnią szkołę w Zagłębiu. Łożył na wiele przedsięwzięć charytatywnych i publicznych. Henryk Dietel w znacznej mierze przyczynił się także do budowy sosnowieckich cerkwi, rzymsko-katolickiej katedry i kościoła św. Tomasza, doprowadził również do powstania cmentarza.
Mimo ogromu bogactwa Dietel nie zapomniał także o wierze i współwyznawcach. Stał się fundatorem kościoła ewangelickiego w Sosnowcu dla całej zagłębiowskiej społeczności ewangelickiej. Pierwsze nabożeństwo ewangelickie na Pogoni odprawiono w 1880 r. – w pomieszczeniu właśnie powstałego budynku fabryki. Od 1882 r. nabożeństwa odbywały się w salkach szkoły kantoratowej. Było tam jednak zbyt mało miejsca dla liczącego już kilka tysięcy osób sosnowieckiego zboru. Na nabożeństwa dojeżdżał ks. Ludwik Müller, proboszcz z Piotrkowa Trybunalskiego. W 1886 r. postanowiono przebudować jeden z budynków fabrycznych na kościół. Zmieniono wystrój wnętrza, dodano ławki, ambonę, ołtarz i organy świdnickiej firmy Schlag und Söhne. W 1888 roku kościół przebudowano według projektu Ignatza Grünfelda; budynek zyskał wtedy witraże (Richard Schlein z Żytawy) oraz niewielką wieżę z dzwonami i zegarem, a sam ołtarz – obraz przedstawiający błogosławiącego Chrystusa, (Sturtewant, Wrocław). Ostateczny wygląd i wystrój wnętrza kościół zawdzięcza przebudowie z lat 1909-1910, gdy przede wszystkim podwyższono wieżę.
Oprócz wybudowania kościoła Henryk Dietel zatroszczył się też o duszpasterza dla sosnowieckich ewangelików. W 1888 roku sprowadził do Sosnowca ks. Eugeniusza Ernesta Uthke, który został mianowany kapelanem rodziny Dietlów, a zarazem pełnił wszystkie posługi duszpasterskie dla zagłębiowskich ewangelików i był nauczycielem sosnowieckiego gimnazjum.
Taki stan organizacji parafialnej ewangelików w Zagłębiu Dąbrowskim trwał do 1922 roku. Wówczas to obowiązki proboszcza nowo utworzonej parafii przejął ks. Jerzy Tytz (1888-1944), wybitny duchowny, publicysta i działacz społeczny, który w latach międzywojennych pełnił również funkcję zwierzchnika polskich księży – nauczycieli religii na Górnym Śląsku.
Dynamiczny rozwój zagłębiowskiego ewangelicyzmu załamał się po II wojnie światowej. Dla samej parafii nadeszły trudne lata. Nacjonalizacja przemysłu spowodowała odebranie rodzinie Dietlów całego majątku. A ponieważ kościół, plebania i dom parafialny były formalnie własnością Dietlów, toteż spotkał ich los fabryk Dietla.
W Sosnowcu mieszkał po II wojnie światowej ks. Edward Dietz, ale już jego następca ks. Gustaw Gersteinstein, po chwilowym pobycie w Sosnowcu, przeprowadził się do pobliskich Szopienic. W latach pracy duszpasterskiej ks. Emila Kowali i ks. Karola Baumana, administrujących parafią z Szopienic, trzeba było się również zmagać z problemami wynikającymi z sąsiedztwa dawnych zakładów Dietla, a wtedy już Sosnowieckiej Przędzalni Czesankowej „Politex”. Chociaż parafia mogła korzystać przez cały czas z kościoła, jednak w pewnym okresie próbowano obciążyć parafię opłatami z tytułu czynszu za jego użytkowanie.
Dopiero rzeczywistość po 1989 roku umożliwiła prawne uporządkowanie zadawnionych problemów. Od 1996 roku parafia w Sosnowcu ma wreszcie kościół jako swoją własność, a od 1998 r. cmentarz i budynek przycmentarny też są już formalną własnością parafialną.
Duszpasterze sosnowieckich ewangelików:
* 1840 – 1842 – ks. Samuel Sachs (Wieluń),
* 1842 – 1844 – ks. Edward Kreczmar (Wieluń),
* 1845 – 1877 – ks. Edward Lembke (Wieluń i Kielce),
* 1877 – 1888 – ks. Ludwik Muller (Piotrków Trybunalski),
* 1888 – 1911 – ks. Henryk Zander (Kielce),
* 1887 – 1921 – ks. Eugeniusz Uthke (kapelan domowy rodziny Dietlów),
* 1922 – 1939 – ks. Jerzy Tytz,
* 1938 – 1942 – ks. Wilhelm Hartmann,
* 1945 – 1946 – ks. Edward Dietz,
* 1947 – 1951 – ks. Gustaw Gerstenstein,
* 1952 – 1961 – ks. Emil Kowala,
* 1961 – 1997 – ks. Karol Bauman,
* od 1997 – ks. Adam Malina