W czwartek, 6 października 2011 r. w Muzeum w Sosnowcu została otwarta wystawa zatytułowana „Z dziejów Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Zagłębiu Dąbrowskim”. Została ona zorganizowana jako wspólna inicjatywa sosnowieckiego muzeum i parafii ewangelickiej w Sosnowcu.

Wystawa prezentuje historię społeczności luterańskiej w Zagłębiu, która jest ścisłe związana z rozwojem przemysłu na tych terenach. Dynamiczny rozwój górnictwa, hutnictwa i włókiennictwa spowodowały napływ protestantów: przemysłowców, inżynierów i robotników. Początki zorganizowanej pracy duszpasterskiej w Zagłębiu sięgają roku 1838, gdy w będzińskim zamku odbyło się pierwsze nabożeństwo dla górników, sprowadzonych z Saksonii do kopalni „Ksawera”. W 1850 roku nabożeństwa przeniesiono do Dąbrowy Górniczej, w której później wzniesiono kościół, poświęcony w 1889 roku. Wcześniej jednak centrum życia parafialnego przeniosło się do Sosnowca, gdzie za sprawą przemysłowca Henryka Dietla w 1880 roku zaczęto odprawiać luterańskie nabożeństwa. Tam też wzniesiono w 1886 roku kościół, a jego fundator zatroszczył się o powołanie prywatnego kapelana.

Ekspozycja muzealna prezentuje księgi parafialne i inne dokumenty, przedmioty liturgiczne, Biblie i śpiewniki, pamiątki i fotografie, które przybliżają postaci wybitnych pastorów, m. in. ks. Ernesta Uthke czy ks. Jerzego Tytza, oraz zasłużonych dla Zagłębia członków parafii, m. in. przedstawicieli rodzin sosnowieckich przemysłowców: Dietlów i Schoenów.

W otwarciu wystawy udział wziął zwierzchnik Diecezji Katowickiej, bp Tadeusz Szurman i duchowni z Kościoła Prawosławnego (ks. mitrat Sergiusz Dziewiatowski) i Rzymskokatolickiego (ks. prałat Jan Szkoc). Obecny był tez kurator diecezjalny, Wilhelm Lorek.

Władze samorządowe reprezentował m.in. Prezydent Sosnowca, Kazimierz Górski i Naczelnik Wydziału Kultury Urzędu Miasta, Paweł Dusza.

Po przywitaniu licznie zgromadzonych uczestników spotkania przez Dyrektora Muzeum, Zbigniewa Studenckiego, głos zabrał prezydent Kazimierz Górski i bp Tadeusz Szurman. Następnie wykład o ewangelikach w Sosnowcu przedstawił proboszcz sosnowieckiej parafii, ks. Adam Malina. Po jego wystąpieniu uczestnicy otwarcia mogli jeszcze wysłuchać koncertu muzyki sakralnej w wykonaniu Jessici Kowalsky (skrzypce) i Zdzisława Smucerowicza (fortepian).

Po koncercie dyrektor muzeum zaprosił wszystkich do sali, gdzie przygotowano wystawę pokazującą dzieje luteran w Zagłębiu Dąbrowskim.

Wystawa w Muzeum w Sosnowcu (ul. Chemiczna 12) będzie czynna do 27 listopada 2011 r. Jej plonem będzie również książka o sosnowieckich ewangelikach, będąca rozszerzoną wersją wykładu, wygłoszonego podczas otwarcia wystawy.

W dniach 11-15 marca 2009 r. w Sosnowcu uroczyście obchodzono jubileusz 170-lecia urodzin Henryka Dietla – przemysłowca, działacza społecznego, filantropa i fundatora kościoła ewangelickiego w Sosnowcu.

Henryk Dietel (1839-1911) po zdobyciu wykształcenia i doświadczenia zawodowego przybył w 1878 roku wraz z żoną z Saksonii do Sosnowca i stał się po czasie jednym z najbogatszych ludzi ówczesnego Królestwa Polskiego. W Sosnowcu założył jedyną wówczas w Rosji przędzalnię wełny czesankowej, a jej korzystne ceny na skutek wojny celnej Rosji z Zachodem uczyniły go wkrótce czołową postacią miasta i regionu. Mimo ogromu bogactwa Dietel nie zapomniał jednak o wierze i współwyznawcach oraz innych mieszkańcach miasta, niezależnie od ich narodowości i wyznania. Z własnych środków założył m.in. ewangelicką szkołę kantoratową, ufundował gimnazjum, ogród botaniczny, łożył na wiele przedsięwzięć charytatywnych i publicznych. Stał się też fundatorem kościoła ewangelickiego w Sosnowcu dla całej zagłębiowskiej społeczności ewangelickiej oraz dofinansował budowę sosnowieckich cerkwi prawosławnych i dzisiejszej katedry rzymskokatolickiej.

Głównym organizatorem uroczystości zorganizowanych z okazji 170. rocznicy urodzin H. Dietla było miasto Sosnowiec, a wspierali je sosnowiecka Parafia Ewangelicko-Augsburska, Muzeum w Sosnowcu, sosnowiecki oddział PTTK, Fundacja im. Jana Kiepury oraz szkoły: IV LO im. Stanisława Staszica, VI LO im. J. Korczaka i Zespół Szkół Muzycznych im. Jana Kiepury.

Uroczystości rozpoczęły się w środę 11 marca koncertem w Zespole Szkół Muzycznych im. Jana Kiepury. Był to kolejny „Wieczór przy świecach”, tym razem poświęcony osobie H. G. Dietla w 170 rocznicę jego urodzin. W koncercie wystąpiły zespoły kameralne i orkiestra ZSM im. J. Kiepury pod dyr. Szczepana Kurzei.

W piątek, 13 marca w holu IV LO im. Stanisława Staszica został odsłonięty portret H. Dietla, autorstwa absolwentki liceum Moniki Pakuły. Później zaproszeni goście mieli możliwość zwiedzanie ekspozycji w szkolnym muzeum, obejrzeć otwartą wystawę fotografii autorstwa uczniów „Henryk Dietel – przemysłowiec i filantrop” oraz brać udział w sadzeniu drzewka pamięci H. Dietla.

W południe uroczystości były kontynuowane w Muzeum w Sosnowcu, gdzie obyła się konferencja naukowa oraz wernisaż wystawy „Henryk Dietel (1839 – 1911) – Sosnowiecki przemysłowiec, filantrop i społecznik”, Podczas sesji wygłoszono następujące wykłady: Wartości prospołeczne protestantyzmu – ks. prof. dr hab. Marcin Hintz (Chrześcijańska Akademia Teologiczna w Warszawie), Duch epoki – sztuka w otoczeniu Henryka Dietla – dr inż. arch. Jacek Owczarek (Śląskie Centrum Dziedzictwa Kulturowego w Katowicach), Henryk Dietel – działacz gospodarczy, społecznik i filantrop – Zbigniew Studencki (dyrektor Muzeum w Sosnowcu) oraz Ewangelicy w Sosnowcu – ks. Adam Malina (Parafia Ewangelicko-Augsburska w Sosnowcu). Osobę H. Dietla przypomniała również w przedstawieniu teatralnym młodzież z Liceum im. St. Staszica, szkoły, którą założył i ufundował H. Dietel.

Po sesji została otwarta wystawa poświęcona osobie Henryka Dietla i członkom jego rodziny oraz wkładzie Dietlów w rozwój Sosnowca na różnych płaszczyznach życia.

Dzień później, w sobotę 14 marca przed południem na cmentarzu ewangelickim w Sosnowcu, gdzie spoczywa Henryk Dietel, przed jego mauzoleum została odsłonięta ufundowana przez IV LO im. J. Korczaka tablicy pamiątkowa. Odsłonięcia tablicy dokonała prawnuczka H. Dietla Katharina Groddeck, która wraz ze swym bratem Klausem Dietlem i swymi córkami brała udział w sobotnio-niedzielnych obchodach jubileuszowych. W uroczystościach na cmentarzu brał udział prezedent miasta Sosnowciec Kazimerz Górski, który podczas przemówienia wskazał na aktualność życiowego przesłania Dietla w jednoczącej się Europie i budowaniu lokalnych ojczyzn. Po odsłonięciu tablicy pamiątkowej uczestnicy uroczystości udali się do mauzoleum Dietlów, obecnie wykorzystywanym również jako kaplica cmentarna, gdzie proboszcz sosnowieckiej parafii, ks. Adam Malina w towarzystwie ks. mitrata Sergiusza Dziawiatowskiego (prawosł.) i ks. Adama Stelmacha (polskokatol.) poprowadził zebranych w krótkim rozważaniu i modlitwie.

Po oficjalnym zakończeniu tej części uroczystości rozpoczął się kolejny ich punkt. Tym razem pod kierunkiem przewodnika PTTK udano się „Szlakiem Henryka Dietla”, wiodącym przez miejsca, związane z Henrykiem Dietla. Rozpoczęto od mauzoleum na cmentarzu ewangelickim, później zwiedzano budynek dawnej Szkoły Realnej (dziś zabudowania Uniwersytetu Śląskiego). Po przejściu obok zabudowań dawnej przędzalni H. Dietla wycieczka dotarła do jednego z najpiękniejszych pałaców w Polsce – do Pałacu Dietla, restaurowanego od 12 lat przez środkami nowego właściciela, Stanisława J. Kulisia z Krakowa. Po obejrzeniu pałacowych wnętrz uczestnicy wędrówki dotarli do ostatniego punktu wycieczki – do kościoła ewangelickiego.

Po wysłuchaniu informacji o kościele oraz krótkiego mini-koncertu organowego w wykonaniu Marka Urbańczyka, prezentującego możliwości sosnowieckich organów, pochodzących z świdnickiej pracowni Schlaga, w kościele odbył sie ostatni z zaplanowanych na sobotę punktów programu.

Był nim spotkanie z Kathariną Groddeck. Prawnuczka H. Dietla mówiła o skomplikowanych losach rodziny Dietel, szczególnie po II wojnie światowej, o swoich wrażeniach z miejsc, gdzie kiedyś jej przodkowie tworzyli historię miasta i regionu. Mówiła też o wielkiej radości, że po wielu latach w Sosnowcu w tak imponujący sposób przypomniano sobie o jej pradziadku i uhonorowano jego osobę. Spotkanie z K. Groddeck tłumaczyła Anna Tytz-Łukasik, wnuczka przedwojennego proboszcza ks. radcy Jerzego Tytza, który w latach międzywojennych jako sosnowiecki proboszcz blisko współpracował z rodziną Dietlów. Na zakończenie spotkania z prawnuczką H. Dietla kwiaty i podziękowania dla niej za przybycie na uroczystości do Sosnowca w imieniu władz miasta przekazał Paweł Dusza, naczelnik Wydziału Kultury i Sztuki Urzędu Miasta.

Ostatni dzień jubileuszu rozpoczął się nabożeństwem w kościele ewangelickim w Sosnowcu. Miało ono charakter dziękczynny i ekumeniczny. Kazanie wygłosił ks. bp Tadeusz Szurman, zwierzchnik Diecezji Katowickiej, a w liturgii oprócz miejscowego duszpasterza udział wziął ks. Andrzej Domagała, proboszcz rzymskokatolickiej parafii św. Tomasza i ks. Adam Stelmach, proboszcz sosnowieckiej parafii polskokatolickiej. Śpiewał chór Jubilate Deo z Mysłowic pod dyrekcją Joanny Bliwert-Hoderny, a na organach grała Sylwia Mańka.

Ostatnim akordem jubileuszu był uroczysty koncert finałowy, w wykonaniu kwartetu AKADEMOS. Kwartet w składzie Anna Rechlewicz – I skrzypce, Joanna Cogiel – II skrzypce, Aleksandra Batog – altówka, Danuta Sobik-Ptok – wiolonczela koncertowo wykonał utwory J. S. Bacha, L. van Beethovena i F. Mendelssohna-Bartholdy.

Jubileusz 170-lecia urodzin Henryka Dietla był dużym przeżyciem dla wszystkich uczestników uroczystości. Choć od daty urodzin tego człowieka minęło już tyle lat, wciąż pozostaje postacią frapującą i niezwykłą. I ciągle może budzić zdumienie, bo zaprzeczał swoim życiem wielu stereotypom, uproszczeniom i pozostał w pamięci wielu ludzi jako człowiek pełen szacunku. I nie ma się co dziwić, że gdy 24 czerwca 1911 roku zmarł, to na pogrzeb przyszło go pożegnać 10.000 ludzi … Wielki tłum złożony z „przedstawicieli różnych narodowości, stanów, wyznań i przekonań”.

ks. Adam Malina